وقتی پای درد دل کارگران نساجی مازندران می‌نشینی می‌گویند مسئولین دلشان می‌خواهد برایمان کاری کنند ولی امان از قوانین ما، قوانینی که کسانی مصوب کردند که حتی یک ساعت کارگری نکردند. در نشست خبری استاندار مازندران با اصحاب رسانه وقتی خبرنگاری از ایشان پرسید وضعیت کارگران نساجی به کجا انجامید ایشان به نکته‌ای ظریف اشاره کرد که شاید عده‌ای از این جمع براحتی از آن گذشتن ولی نکته‌ای از سخنان این مرد کار کشته این بود که احیا صنعت نساجی ممکن وحتی در سالی که بنام حمایت از تولیدات ملی از سوی مقام رهبری نام گذاری شده است می‌توان به آن پرداخت وبصورت جدی به آن توجه کرد.

اگر بخواهیم یک نگاه اجمالی به صنعت نساجی بیاندازیم یکی از آسیب‌های اصلی این صنعت واردات پارچه ومنسوجات نساجی است و چند اییست که همه مسئولین از واردات می‌گویند ومینالند در صورتی که سالهاست جامعه کارگری از واردات، تعرفه پائین، بهره‌های بانکی، سومدیریت وواگذاری کارخانجات به بخش خصوصی بدون تخصص می‌نالد ولی آنچیزی که باید جدیدا به آن اضافه کرد تصویب قوانینی است که هیچ گونه اعمال کار‌شناسی روی آن نمی‌گردد.

به حرکت در آوردن چرخهای صنعت امروزه برای صنعتگران نساجی به یک کار شاق و دشوار تبدیل شده است، مساله‌ای که این روز‌ها باعث شده واحدهای صنعتی تحت تاثیر ویروس واردات به کما فرو روند. تامین نقدینگی و سرمایه در گردش، کاهش تقاضای خرید تحت تأثیر واردات، رکود، ماشین آلات فرسوده، قاچاق منسوجات، اشباع انبار‌ها از کالاهای تولید شده و برخی دیگر از مشکلات ازجمله تنگناهایی است که این روز‌ها کارآفرینان صنعت نساجی با آن دست و پنجه نرم می‌کنند. صنعت نساجی در ایران پیشینه‌ای چهار هزار ساله دارد و بیش از ۱۰۰ سال پیش، صنعتی شده است. در ایران مواد اولیه با کیفیت به قیمت ارزان وجود دارد و این یکی از مزیتهای بزرگ برای این صنعت به شمار می‌رود.

همچنین مهارت و تجربه تولید محصولات نساجی در کشور وجود دارد و صنعتگران آن نیز متخصص و ماهر هستند. در ایران تمام مزایای وجود صنعت نساجی موفق وجود دارد، ولی مشکل این صنعت بالا بودن قیمت تمام شده محصولات است که باید با افزایش بهره وری در کشور برطرف شود.
هم اکنون ایران در صنایعی سرمایه گذاری می‌کند که اقتصادی نیست، در صورتی که بهتر است صنایعی در کشور حمایت شوند که دارای مزیت نسبی باشند، مانند صنایع غذایی، کاشی و سرامیک، مواد معدنی، نساجی و در این صورت شاهد افزایش اشتغالزایی و سودآوری در کشور خواهیم بود. در دو سال اخیر صنعت نساجی جهان متأثر از رکود اقتصادی بوده که این امر مشکلات عدیده‌ای از جمله کمبود فروش را برای واحدهای تولیدکننده به وجود آورده است.

در این برهه زمانی کشور ما از تحریمهای بین المللی نیز بی‌نصیب نبوده، علاوه بر آن قیمت تمام شده بالای محصولات و کمبود نقدینگی با شرایط جهانی در هم آمیخته و وضع نامطلوبی را برای صنایع نساجی کشور رقم زده است. در کنار این مسأیل، بدهی صنعتکاران به بانک‌ها و غیر قابل رقابت بودن محصولات ایرانی با کالاهای خارجی نیز مزید بر علت شده که وضع این صنعت رو به افول بگذارد. و چنانچه به طور جدی برای مشکلات این صنعت چاره اندیشی نشود، شرایط کنونی ادامه دار خواهد بود و چشم انداز مناسبی در آینده برای این صنعت متصور نمی‌شود.
و وقتی در برابر ۳۸۰ میلیون دلار صادرات، ایران ۹۰ هزار تن واردات رسمی پارچه صورت داده است. در برابر این حجم واردات پارچه به کشور، صنایع نساجی هنوز به تولید ادامه می‌دهند و اگر اندکی مورد توجه قرار گیرند، به طور قطع می‌توانند رشد بالایی داشته باشند. مهم‌ترین مشکل صنایع نساجی کشور ثابت بودن نرخ ارز و بی‌توجهی به مابه التفاوت نرخ ارز و تورم است و عدم پرداخت جوایز صادراتی به صورت نقدی و با فاصله کم از انجام فعل صادرات، از دیگر مشکلات این صنعت است. این در حالیست که برخی از تولید کنندگان از خالی ماندن ۶۰ درصد ظرفیت کارخانه‌های نساجی تحت تأثیر قاچاق و واردات خبر می‌دهند. قاچاق گسترده پوشاک و واردات بی‌رویه پارچه ومنسوجات از کشورهایی چون چین و ترکیه، کمر صنعت نساجی را شکسته است.

در این فضا امکان رقابت در حال حاضر وجود ندارد، زیرا قیمت تمام شده کالاهای ایرانی به دلیل نرخ سود بانکی، عوارض، بیمه، مالیات و مسأیل دیگر بالا‌تر از اجناس خارجی است، اما در زمینه کیفیت، منسوجات ایرانی از کیفیت بالاتری برخوردار است.

با وجود مزیتهای نسبی فراوان در صنعت نساجی که می‌تواند به عنوان نقطه مثبتی در تامین نیاز داخلی به منسوجات و پوشاک و دستیابی به بازارهای صادراتی و ارز آوری مناسب تلقی شود، اما متأسفانه حدود ۴۰ درصد نیاز کشور به محصولات نساجی از طریق قاچاق و واردات تأمین می‌شود که این موضوع هر سال میلیارد‌ها دلار به اقتصاد ملی ضرر می‌زند.

کاهش بهره وری و از دست دادن بازارهای داخلی و خارجی با وجود رقیبانی مانند چین و هند، تایلند و غیره بسیاری از فرصتهای صنعت نساجی کشور را طی چند سال از بین برده است، اگر چه بسیاری از مسؤولان عامل اصلی این روند را بی‌تدبیری صاحبان این صنعت و اعمال نشدن مدیریت اصولی قلمداد می‌کنند، اما ضعف قوانین و مقررات تولید در کشور ریشه اصلی این مشکلات است. این در حالی است که کشورهای رقیب ایران در صنعت نساجی از قوانین با ثباتی در حوزه صنعت و اقتصاد بهره می‌برند، به طوری که مجموعه مالکیت‌ها در راستای حمایت از تولید برای صادرات است، در حالی که در ایران سرمایه گذاران و تولیدکنندگان هیچ اطمینانی ندارند تا براساس قانون مشخص اقدام به سرمایه گذاری کنند.

صنعت نساجی در تمامی کشور‌ها به عنوان یک صنعت پولساز به شمار می‌آید و به گفته صاحب نظران در کشور ما نیز این صنعت نیازی به تسهیلات ندارد و فقط باید برخی از قوانین که مانع تولید هستند اصلاح شود، زیرا در حال حاضر بسیاری از قوانین وآیین نامه‌های موثر بر تولید نظیر قوانین گمرکی و تعرفه‌ای به طور مداوم در حال تغییر هستند.

از سوی دیگر، طی سالهای اخیر بیشترین فشار‌ها بر این صنعت از ناحیه کمبود شدید نقدینگی، تغییر پی درپی سیاست‌ها در مورد تعرفه‌ها و نابسامانی فضای کسب و کار ناشی می‌شود. این امر باعث شده بسیاری از واحد‌ها اعلام ورشکستگی کرده و تولید خود را متوقف کنند. بسیاری دیگر از واحد‌ها هم به حالت نیمه تعطیل درآمده‌اند و به دلیل ناتوانی در پرداخت دستمزد تعدیل گسترده نیرو را در دستور کار خود قرار داده‌اند. از طرفی تغییرات نرخ ارز در سالهای اخیر و عدم حمایت دولت در این زمینه، مزید بر علت بوده و دغدغه‌های نساجان را افزایش داده است، به طوری که هم اکنون به دلیل افزایش این فشار‌ها واحدهای نساجی یکی پس از دیگری تعطیل می‌شوند.

در‌‌نهایت اگر به این باور برسیم که هنوز در زمینه مدسازی پوشاک و لباس عقب افتادگی‌های زیادی در کشور وجود دارد که اگر این عقب افتادگی‌ها جبران شود، سرانه مصرف محصولات نساجی و پوشاک نیز در کشور افزایش یافته و در ‌‌‌نهایت به رونق بازار نساجان منجر خواهد شد.

در این راستا به نظر می‌رسد صنایع نساجی و پوشاک حتی می‌توانند با استفاده از تجربیات طراحان موفق در عرصه بین الملل وضعیت خود را در زمینه مد سازی و نوآوری در تولید بهبود بخشیده و از این طریق ضمن ارتقای سهم خود در بازار داخلی در بازارهای صادراتی نیز موفق عمل کنند.
از سوی دیگر مصرف محصولات نساجی و پوشاک رابطه مستقیمی با درآمد سرانه مردم یک کشور و قدرت خرید آن‌ها دارد، در این راستا پس از غذا، پوشاک نیاز اساسی مردم بوده و به همین دلیل بروز هرگونه تغییر در قدرت خرید مردم تأثیر زیادی روی بازار محصولات نساجی و پوشاک دارد.
از این رو به نظر می‌رسد تولید کنندگان با اتخاذ تمهیدات مناسب والبته زیر چ‌تر حمایتهای دولتی باید با ارزان سازی تولیدات خود زمینه ترغیب شهروندان را به مصرف کالای ایرانی. که از کیفیت مناسبی نسبت به اجناس خارجی بویژه چینی برخوردارند، فراهم سازند.
در این راستا جلوگیری از واردات بی‌رویه منسوجات و پارچه در کنار نوسازی و حمایت از این صنعت پر آوازه و قدیمی می‌تواند به صنعت نساجی جانی دوباره ببخشد.

فرامرز درخشنده سرپرست روزنامه کاروکارگر وخبرگزاری کار ایران (ایلنا) در مازندران